Sommige kunstenaars maken werk waar ik onmiddellijk voor val, waar ik geen weerstand tegen heb. Caren van Herwaarden (1961) is zo’n kunstenaar. Omdat een dergelijke emotionele en ongemotiveerde reactie van weinig professionaliteit getuigt, ben ik uiteraard bij mijn rationele zelf te rade gegaan om een verantwoorde verklaring te vinden. Die is er. In meervoud.

Met name haar aquarellen hebben een verleidelijk uiterlijk. Door het geraffineerde kleurgebruik, door een haast fabelachtige techniek, door de manier waarop ze de leegte effectief laten zijn, maar vooral ook omdat ze onomwonden laten zien waarom het gebruikte medium het beste is, waarom het het meeste voldoet aan de eisen van de inhoud.

Want uiteindelijk is het die inhoud die me het meeste intrigeert. Waarom zijn die mensen zo kwetsbaar? Waarom laten ze die kwetsbaarheid zo openlijk zien? Waarom zijn die mensen naakt en vooral, waarom ziet dat er zo vanzelfsprekend uit? Waarom zijn die mensen eigenlijk niet meer dan een samenstel van transparante vlekken? Waarom zien we ze vaak van bovenaf zodat ze helemaal vertekend zijn? Worden ze begluurd? Is er iemand die op ze neerkijkt? Waarom groepen ze veel samen? En waarom veranderen ze dan in een letterlijke vorm die de aandacht van het individu afleidt? Waarom lijken ze daarbij hun identiteit in te leveren?

Het zijn vragen die me aan het werk binden en die me niet loslaten totdat ik er in ieder geval enkele heb kunnen beantwoorden.

Iemand die op deze manier mensen verbeeldt moet van mensen houden. Iemand die mensen zo kwetsbaar weet weer te geven moet niet alleen nieuwsgierig zijn naar het innerlijk van mensen, maar daar tevens enig inzicht in hebben.

Ik denk dan ook dat het er Van Herwaarden om te doen is duidelijk te maken dat mensen juist meer zijn dan een transparante buitenkant. Ze zijn meer dan een medisch object dat technische mankementen kan vertonen, dat fysieke tekortkomingen kan hebben en dat volgens al dan niet gangbare normen mooi of lelijk kan zijn. Het zijn wezens die angsten kennen, die vaak onzeker zijn, die kunnen dromen over leuke of minder leuke zaken, die vol met ideeën zitten, die verstand hebben van zaken, die veel kwetsbaarder zijn dan je op het eerste gezicht zou denken. Het is niet voor niets dat de naakten van Van Herwaarden niets hebben van de ongenaakbare naakten die we kennen uit pornoblaadjes of zelfs uit de kunstgeschiedenis. Ze dragen hun naaktheid niet met trots, ze zijn bloot. Het zijn mensen die weliswaar deel uit maken van een groep, die gesteund kunnen worden door die groep, maar die daardoor ook het risico lopen zichzelf kwijt te raken en volledig op te gaan in die groep.

Een aquarel uit 2000 heeft me met name inzicht verschaft in het werk van de kunstenaar. Hij heeft als titel ‘Special Case’ en is in vergelijking tot veel andere werken klein van formaat. Niet meer dan 30x20 centimeter. Een naakt mannenfiguur houdt zijn hoofd achterover. Twee (getekende) handen omvatten het hoofd. Beschermend, liefdevol, zorgzaam.

Kan kwetsbaarheid krachtiger worden uitgedrukt?

Het verbaast me niet dat Van Herwaarden op papier werkt. Dat materiaal vertaalt de inhoud het beste. Het mist de perfectie en duurzaamheid van linnen. Het is evenmin verbazend dat ze dat papier ook papier wil laten zijn en dat ze daar bij de presentatie rekening mee houdt. Eigenlijk zouden de vellen zo aan de muur moeten hangen. Natuurlijk, als zichzelf. Omdat dat om praktische redenen onmogelijk is en omdat Ven Herwaarden ze perse niet op de gangbare manier wil inlijsten, hangt ze de aquarellen en tekeningen in een soort glazen kast. Beschermd, maar nog steeds als hun kwetsbare zelf.

Rob Perrée (10 maart 2006)